Ko e ongo Maʻafu, ko e ongo māhanga ia, ko Maʻafulele mo Maʻafutoka. Ko Maʻafulele ko e taʻoketelele ia. ʻOsi ʻena ō ki he langi, ʻoku tuʻu ʻa e ongo māhanga tatau mo e kiʻi ongo sinoʻimeʻa ulo vaivai, meimei ha ʻaʻafu (pe kapukapu pe kohu). Ko ia ʻa e ʻuhinga ʻo e foʻi lea "maʻafu", fakatatauʻi mo e foʻi lea fakatahisi ko e māhu (= ʻaʻafu he kapukapu mo e maʻafu he sinoʻimeʻa ʻi langi foki). Ko e fakafelaveʻi ʻo e "maʻafu" mo e ʻeiki ʻo Vainī ko ha toki faʻu fananga pē.

Ko e Maʻafulele ko e Nubecula maior ʻi he lea fakalatina pe Large magelhanic cloud (LMC) ʻi he lea fakapilitānia. Ko e Maʻafutoka ko Nubecula minor pe Small magelhanic cloud (SMC) ia. Kae taimi ʻe niʻihi ʻoku fetongi kinaua.

ʻOku ʻi ai ha talatupuʻa he ongo Maʻafu mo e Humu mo e Toloa.

English translation available: Go


Tataku fatuʻi vahe

  • Stars over Tonga; ʻAtenisi, Nukuʻalofa 1990