Fonualei (moʻungaafi)

Ko Fonualei ko e motu ia, ʻi he tokelau ange kae ʻoku ofi ki Vavaʻu, tuʻu ʻi he tuʻahivi fakamoʻungaafi ʻo Tonga. Ko e moʻungaafi ia, naʻe puna ʻa e afi fakamuimui ʻi 2001. Hono māʻolunga ko ʻe mita ʻe 180. Ko e laku lahi naʻe ʻi Sune 1846, naʻe laku ia lolotonga he māhina ʻe niʻihi pea ʻufiʻufi ʻaupito ʻa Vavaʻu ʻe he efuefu. Ko Tokū, mo Late mo e moʻungaafi ʻe taha, mahalo pē naʻe ʻikai laku, ka naʻe ʻi ai ha ngaahi vaka naʻe hala ʻe kinautolu ʻi he motu totonu.

  • 1791: pā lahi (hono mālohi fika 2 ʻi he tohi hokohoko ʻo pā moʻungaafi) ʻo e moʻungaafi
  • 9 Sune 1846: pā lahi ʻaupito (mālohi fika 4); ngaahi mafuike lahi ʻi Vavaʻu
  • 11 Sune 1846: laku lahi, konga ʻao efuefu, maumauʻi he kelekele, hola atu ʻa e kakai ki Tokū
  • 12 Sune 1846: kamata tō efuefu ʻi Vavaʻu
  • 22 Sune 1846: kei laku; ʻosi ʻalu kakai kotoa
  • ʻOkatopa 1846: pā lahi (mālohi fika 3), laku
  • Maʻasi 1916: pā siʻi ?
  • Sune 1939: pā (mālohi fika 2), laku
  • 21 ʻAokosi 1951: pā (mālohi fika 2), laku
  • Sune 1957: pā siʻi ?
  • 16 Fēpueli 1974: pā (mālohi fika 2)
Fonualei (motu)
ʻAta mei vavā ʻo e NASA

ʻI muʻa ʻene aʻu mai ki Vavaʻu, ko e papālangi ʻuluaki ia, naʻe folau ʻa Don Francisco Antonio Maurelle ki Fonualei ʻi Fēpueli 1781. Naʻe ui ʻa e motu ʻe ia ko e Motu konaʻīʻī (Bitterness island) koeʻuhi naʻe ʻikai te ne ʻilo ha inu vai ʻi ai.

ʻI he taimi ko ia, naʻe nofo ʻa e kakai ʻi Tokū, pea naʻa nau folau ki Fonualei ke ngoue. Pea nau nofo pē ʻi ai, koeʻuhi naʻe sai ʻaupito ʻa e kelekele. Naʻe langa ʻe kinautolu ʻa e fale lotu. Naʻe ngata kotoa ia ʻi 1846, ʻoku ʻikai toe ha tokotaha ʻi Fonualei he taimi ni.

Latitute longitute: 18°024 tonga 174°316 hihifo

Ko e kupu ʻeni ko e potuʻi ia (stub). ʻIo, ko koe, kātaki tokoni mai ʻi hono ngāue fatu fakalahi.