ʻakau tengaefuefu
| ʻakau tengaefuefu | ||||
 | ||||
| Fakafaʻafaʻahinga fakasaienisi | ||||
| ||||
| Hingoa kakato lōua | ||||
| Hingoa lea fakapilitānia: Spore plants (ferns) |
Ko e ʻakau tenga-efuefu ko e ʻakau ia ʻoku ne fakafanau ngāueʻaki he tengaefuefu. Ko e vahe ia ʻi he fakafaʻafaʻahinga fakasaienisi, tatau mo hono tokoua, ko e fanga ʻakau tengaʻiʻakau. Ko e tracheophytes kinaua, ʻa ia ʻoku ʻi ai haʻane ngaahi kālava ʻi loto maʻa e fetuku ʻo e vai pe toʻi.
ʻI he saienisi ʻo e ʻakau ko "ʻakau tengaefuefu" ʻoku ʻikai ha fakafaʻafaʻahinga ʻe taha pē, kā ʻoku mavahevahe ʻi he ngaahi vahe ʻe 5. Ko honau hingoa ʻi he lea fakalatina:
- equisetophyta, ko hono ʻuhinga: ikuʻihoosi, kā ʻoku ʻikai te nau tupu ʻi Tongá ni
- pteridophyta, ko e fern ʻi he lea fakapilitānia, ʻoku kau ki ai ko e: hakato, hulufe, kahivaʻe, kulutuma, laufale, masalu, pasivaka, ponga, ʻuluʻitāupoʻou
- lycopodiophyta, ko e ikuʻikulī (pe hikuʻipusi) ʻoku kau ki ai
- psilotophyta, ko e limufonua ʻoku kau ki ai
- ophioglossophyta, ʻoku ʻi ai ʻene faʻahinga ʻe taha ʻi Tongá ni, kā ʻoku ʻikai ʻi ai ʻa hano hingoa fakatonga
ʻOku lotokehekehe ʻa e kau saienisi ki he vahevahe totonu. ʻOku pehē ʻe he tokoniʻihi ko e lycopodiophyta mo e psilotophyta mo e ophioglossophyta ko e konga pē (haʻa pe fokotuʻunga) ʻo e pteridophyta.
Tohi hokohoko ʻa Yuncker
fatuʻi vahe- Ophioglossum pendulum (kāinga: Ophioglossaceae) (pe vahe: Ophioglossophyta)
- Angiopteris commutata, A. evecta (Marattiaceae) ponga
- Dicranopteris linearis (Gleicheniaceae) kahivaʻe
- Schizaea dichotoma, S. digitata (Schizaeaceae) masalu
- Trichomanes bipunctatum, T. elongatum, T. minutum, T. omphalodes (Hymenophyllaceae)
- Cyathea rugosula (Cyatheaceae) ponga
- Dryopteris concolor, D. dissecta, D. euaensius, D. invisa, D. macroptera, D. parasitica, D. subspinosa, D. unita (Polypodiaceae)
- Polysticum aristatum (Polypodiaceae) hulufe leisi
- Tectaria laifolia, T. stearnsii (Polypodiaceae)
- Arthropteris obliterata (Polypodiaceae)
- Nephrolepis biserrata, N. hirsutula (Polypodiaceae) hulufe
- Humata heterophylla (Polypodiaceae)
- Davallia solida (Polypodiaceae) kulutuma
- Microlepia speluncae (Polypodiaceae)
- Dennstaedtia parksii (Polypodiaceae) hulufe
- Sphenomeris chinensis (Polypodiaceae)
- Schizoloma ensifolium (Polypodiaceae)
- Lindsaya decomposita (Polypodiaceae)
- Diplazium harpeodes, D. petersenii, D. proliferum (Polypodiaceae)
- Asplenium falcatum, A. gibberosum, A. laserpitiifolium, A. nidus, A. obtusatum, A. remotum, A. unilaterale (Polypodiaceae) hakato
- Blechnum orientale (Polypodiaceae)
- Stenochlaena palustris (Polypodiaceae) pasivaka
- Hypolepis tenuifolia (Polypodiaceae) kahivaʻe
- Adiantum capillus-venerus, A. diaphanum, A. hispidulum (Polypodiaceae) ʻuluʻitāupoʻou
- Pteris comans, P. ensiformis, P. pacifica, P. tripartita, P. vittata (Polypodiaceae) hulufe uhi
- Histiopteris incisa (Polypodiaceae)
- Vittaria elongata (Polypodiaceae)
- Anthrophyum alatum, A. plantagineum (Polypodiaceae)
- Hymenolepis mucronata (Polypodiaceae)
- Polypodium nigrescens, P. scolopendria (Polypodiaceae) laufale
- Drynaria rigidula (Polypodiaceae)
- Acrostichum aureum (Polypodiaceae) hakato
- Bolbitis lonchophora (Polypodiaceae)
- Pyrrosia adnascens (Polypodiaceae)
- Lycopodium cernuum, L. squarrosum (Lycopodiaceae) (lycopodiophyta) ikuʻikulī
- Selaginella laxa, S. yunckeri (Selaginellaceae) (lycopodiophyta)
- Psilotum complanatum, P. nudum (Psilotaceae) (psilotophyta) limufonua
Tataku
fatuʻi vahe- Plants of Tonga; T.G. Yuncker; BPB bulletin 220, Honolulu 1959
