Heilala
Fakafaʻafaʻahinga fakasaienisi
Puleʻanga:ʻakau
Vahe:ʻakau matala
Haʻa:lautengaʻiua
Holongā:malpighiales
Kāinga:CLUSIACEAE
Matakali:GARCINIEAE
Kāinga ofi:Garcinia
Faʻahinga:sessilis
Hingoa kakato lōua
Garcinia sessilis (Forster) Seem.

Ko e heilala ko ha fuʻu ʻakau fakatuʻi ia, mo e ʻakau namu lelei ʻaupito. Ko e kakala ʻiloa ʻuluaki ʻaupito ia. Ko e kiʻi matalaʻiʻakau kulamaama (pe engeengamaama) ko e fakaʻilonga fakafonua ʻa Tonga ia.

Ko e heilala, ko e fuʻu ʻakau kei mui
ʻOku tātātaha ʻa e matala engeenga

ʻOku ui foki ko e Garcinia callophylum. Ko e hingoa ʻo e kāinga fakasaienisi onopooni ko e Clusiaceae ia, kae ʻoku ui foki Guttiferae pe Hypericaceae.

Ngaahi faʻahinga kehekehe fatuʻi vahe

  • heilala pulu (ʻoku fuaʻi; oku ui ko e pulupaki ʻa e ngaahi tenga ʻosi tō hifo)
  • heilala fisiʻiniu (ʻoku ʻikai te ne fuaʻi)

Hingoa ʻi he ngaahi lea kehe fatuʻi vahe

Tataku fatuʻi vahe

  • Hokohoko ngaahi ʻakau; Vaʻa fekumi ngoue Vainī
  • Tongan dictionary; C.M. Churchward
  • Plants of Tonga; T.G. Yuncker; BPB bulletin 220, Honolulu 1959
  Ko e kupu ʻeni ko e potuʻi ia (stub). ʻIo, ko koe, kātaki tokoni mai ʻi hono ngāue fatu fakalahi.